Նախաբան
Չինաստանի և Հայաստանի միջև մշակութային փոխանակումը երկար պատմություն ունի, որը վկայում է նաեւ ավելի քան երկու հազար տարի առաջ հին Մետաքսի ճանապարհը: 1992-ի ապրիլի 6-ին Չինաստանը և Հայաստանը պաշտոնապես հաստատեցին դիվանագիտական հարաբերություններ ՝ բացելով երկու երկրների միջև հարաբերությունների նոր սկիզբ: Անցած 27 տարիների ընթացքում Չինաստան-Հայաստան հարաբերությունները պահպանել են զարգացման լավ թափ, քաղաքական փոխադարձ վստահությունն ուժեղացել է, տարբեր մակարդակներում փոխանակումները հաճախակի են եղել, գործնական համագործակցությունը շարունակվել է ընդլայլվել, և մշակութային փոխանակումները ձեռք են բերել ժողովրդական աջակցություն: Ներկայումս Հայաստանում չինարենը տարածված է դարձել, և աստիճանաբար աճել է երկու երկրների մշակույթն ուսումնասիրող գիտնականների թիվը, ինչը հանգեցրել է երկու երկրների միջև ազգային մշակույթի շատ նմանությունների:
Չինաստանի և Հայաստանի հարաբերությունների պատմական զարգացումը
Չինաստանի և Հայաստանի միջև ժողովրդական մշակույթի փոխանակումը երկար պատմություն ունի, որը սկսվում է ավելի քան երկու հազար տարի առաջ ՝հին Մետաքսի ճանապարհի շրջանում: Հայաստանը պարտադիր երկիր էր Հին Մետաքսի ճանապարհի վրա: Չինաստանի և Հայաստանի միջև փոխանակումը ծագում էր Մետաքսի ճանապարհի զարգացման փուլում ՝ երկու երկրների միջև երկկողմ առևտրային փոխանցումներից: Այն ժամանակ Չինաստանի և Հայաստանի միջև փոխանակումները հիմնականում կենտրոնացած էին ամենօրյա արտադրանքների վրա . Հայաստանը վաճառում էր Չինաստանին իր զարդերը, բուժական նյութեր, ներկանյութեր և կաշի, իսկ Չինաստանը վաճառում էր մետաքս և կերամիկա Հայաստանին: Բացի այդ, ըստ պատմական արձանագրությունների, հայոց ազգային հերոս Մամիկոնյանը Մա Չաոյի սերունդն է ,որը Չինաստանից Հայաստան գաղթել է մ.թ.ա. երրորդ դարում: Հարյուրամյակներ շարունակ, շատ հայ էթնիկ բնակչություններ ապրել են Չինաստանի Գուանգդոնգ նահանգում, Հեյլոնջյանգի Հարբին շրջանում և Շանհայում, որոնց թվում կան նաև ավելի հայտնի հայ մարդիկ, այդ թվում ՝ Հովհաննես Լազարյանը, ով առաջինն էր թարգմանել է չինարեն «Աստվածաշունծչը», ինչպես նաև Խաչատուր Աստվծատրյանը, ով 20-րդ դարի սկզբին դարձել է Հոնկոնգի նահանգապետի խորհրդական:
Ժամանակակից պատմության մեջ Չինաստանը նաև առաջին երկրներից է, որը պաշտոնապես ճանաչել է Հայաստանի անկախությունը: 90-ականներից ի վեր Չինաստանում եկել են մեծ թվով հայազգի ուսանողներ և գործարարներ, մինչ այժմ Չինաստանի հայ էթնիկ խմբերը հասել են ավելի քան 500ի: Կան նաև Հայ ուսանողների ասոցիացիայի խմբեր, Հայ մշակութային կենտրոն և Հայաստանի էթնիկ հետազոտությունների կենտրոն և այլ հաստատություններ: Չինաստանի և Հայաստանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումից ի վեր Փոխադարձ քաղաքական վստահությունը խորացել է տնտեսական , առևտրային , կրթական և մշակութային բնագավառներում: 2009 թվականից Չինաստանը դարձել է Հայաստանի երկրորդ խոշորագույն առևտրային գործընկերը: 2015-ին Չինաստանը և Հայաստանը պաշտոնապես ստորագրեցին «Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության համատեղ հայտարարությունը ՝ բարեկամական և համագործակցային հարաբերությունների հետագա զարգացման և խորացման մասին»:
2013-ին «Մեկ գոտի և մեկ ճանապարհ» ռազմավարությունն առաջարկեց Գլխավոր քարտուղար Սի Jinզինպին Կենտրոնական և Հարավարևելյան Ասիայի երկրներ կատարած այցերի ընթացքում: Խաղաղության զարգացման և համագործակցության թեմայով նա ամրապնդեց կապերը հին մետաքսե ճանապարհի երկրների հետ և համատեղ ստեղծեց քաղաքական փոխվստահություն և տնտեսական համագործակցություն: Հայաստանը գտնվում է Կովկասի տարածաշրջանում ՝Ասիայի և Եվրոպայի հանգույցում, և նրա եզակի աշխարհագրական դիրքը որոշում է նաև նրա նշանակությունը «մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտի » համագործակցության նախաձեռնության կառուցման գործում: Քանի որ « մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտի » համագործակցության ազգային նախաձեռնությունները շարունակում են խորը զարգացում ապրել, Չինաստանը շեշտը դնում է «մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտի » երկայնքով գտնվող երկրների տարածաշրջանային ուսումնասիրությունների վրա ՝ աստիճանաբար խորացնելով համագործակցության նախաձեռնությունների շարունակական առաջխաղացումը և երկարաժամկետ զարգացումը նպաստելու համար: . Թե՛ Չինաստանը, և թե՛ Հայաստանը հին քաղաքակրթություններ են, և երկուսն էլ պատմականորեն ունեցել են սերտ կապեր առևտրի և մշակույթի ոլորտում: «մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտի » ռազմավարության մեջ Չինաստանը և Հայաստանը ամրապնդել են համագործակցությունը շատ ոլորտներում, հատկապես տնտեսական ոլորտում ինչպես նաեւ ազգային մշակույթի և այլ ոլորտներում: «մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտին » փոխանակման մեծ հարթակ է, որի վրա Չինաստանը և Հայաստանը վարում են հումանիտար երկխոսություններ և նպաստում են փոխըմբռնմանը երկու երկրների տարբեր քաղաքակրթությունների միջև: Հայաստանում կառուցել են Կոնֆուցիուսի ինստիտը, միևնույն ժամանակ ստեղծվել է հայոց լեզվի ֆակուլտետ այնպիսի համալսարաններում, ինչպիսիք են Պեկինի Արտաքին հետազոտությունների համալսարանը և Դալիանի համալսարանը, իսկ չինարենը Երևանի Լեզվի և մշակույթի համալսարանի հիմնական առարկան է: Չինական մշակույթը Հայաստանում շատ տարածված է, երիտասարդ սերունդը շատ ոգևորված է չինարեն սովորելուց և չինական մշակույթը հասկանալուց: Միևնույն ժամանակ, երկու երկրների համար մաքսազերծման վիզան պարզեցնելով ՝ ավելացավ Հայաստան այցելող չինացի զբոսաշրջիկների թիվը: Զբոսաշրջիկների թվի աճը նպաստել է երկու երկրների միջև հումանիտար և մշակութային փոխանակմանը ,որը նպաստել է նաեւ տնտեսական համագործակցության զարգացման վրա։
Չինաստանի և Հայաստանի միջև մշակութային փոխանակման գործնական նշանակությունը
«Մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտին» նախաձեռնությունը առաջնորդվում է բաց և հույս ունի ամրապնդել ենթակառուցվածքները, ինչպիսիք են տրանսպորտը, էներգիան և ցանցերը: Փոխկապակցման և փոխգործունակության կառուցումը նպաստում է տնտեսական տարրերի կանոնավոր և ազատ հոսքին, ռեսուրսների արդյունավետ տեղաբաշխմանը և շուկայի խորը ինտեգրմանը, մշակում է տարածաշրջանային ավելի մեծ շրջանակների, ավելի բարձր մակարդակների և ավելի խորքային մակարդակների տարածաշրջանային համագործակցության: «Մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտին» համագործակցության պրագմատիկ հարթակ է, «Մետաքսի ճանապարհի» ոգին է ,որը խաղաղ համագործակցության, հանդուրժողականության, փոխադարձ ուսուցման և փոխշահավետության միջոցով դարձել է մարդկության պատմական հարստությունը: Սա ընթացիկ դարաշրջանի կարևոր նախաձեռնություն է, որը դրվում է սկզբունքորեն: Ուստի «Մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտի »նախաձեռնության ոգին աստիճանաբար դարձել է ուժի կարևոր աղբյուր ՝երկրների մշակութային փոխանակումների համար: Չինաստանի և Հայաստանի միջև մշակութային փոխանակումների զարգացումը կարևոր ելակետ է և հնարավորություն ՝ հետագայում ևս խթանելու «Մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտի» նախաձեռնությանը։ Հին Մետաքսի ճանապարհից ի վեր Չինաստանը և Հայաստանը մշտապես պահպանել են խաղաղ համագործակցությունը և իրականացրել են փոխադարձ փոխանակումներ և հաղորդակցություն ՝ հիմնվելով փոխհամաձայնության վրա,ինչպես նաեւ հիմք դնելով երկու երկրների միջև մշակութային փոխանակումների զարգացման համար: Մշակութային փոխանակումների երկար պատմության ընթացքում Չինաստանը և Հայաստանը միշտ պահպանել են բաց և ընդգրկուն վերաբերմունք, և մեծագույն հարգանք են տվել տարբեր ազգային մշակույթներին, ազգային սովորույթներին և կրոնական համոզմունքներին :
Երկու երկրների մշակույթների համատեղ զարգացումը
Պատմականորեն երկրի մշակույթի աշխույժ զարգացումը անբաժան է օտար մշակույթների շարունակական կլանման և զարգացման մեջ: Չինաստանի և հայ ժողովուրդների համար երկու երկրների գերազանց ազգային մշակույթի տարածումն ու ընդունումը հսկայական շարժիչ ուժ է ՝ երկու երկրների խաղաղ գոյակցության և համատեղ զարգացման համար: Չինաստանի և Հայաստանի միջև մշակութային փոխանակումը միշտ հավատարիմ է «ներածելու» և «դուրս գալու» համադրությանը ։ «Ներածման» միջոցով կարելի է լիովին հասկանալ ազգային մշակույթի առավելություններն ու թերությունները, և կատարելագործել ինքնազարգացման համակարգը: «Դուրս գալը» նշանակում է խստորեն խթանել ազգի մշակույթը, բարձրացնել նրա միջազգային ժողովրդականությունը և կիսել ազգի մշակույթի յուրահատուկ հմայքն ու խորը հորդորը ՝ երկու երկրների միջև հարաբերությունների սերտացումը, որպեսզի երկու երկրները կարողանան սովորել և կլանել միմյանց մշակույթը Ընդհանուր բարգավաճման և առաջընթացի հասնելու գործընթացում, խիստ միջազգային մշակութային մրցակցությունում նախաձեռնությունը գրավելով ՝ այն ավելի բարենպաստ միջազգային դիրքում է մշակութային ինտեգրման և գլոբալիզացիայի զարգացման գործընթացում:
Այսօրվա միջազգային հասարակության մեջ երկրի միջազգային կարգավիճակը և միջազգային ազդեցությունը ոչ միայն ապավինում են «ծանր ուժի» ՝ քաղաքականության, տնտեսության, ռազմական, գիտության և տեխնոլոգիայի ոլորտներում, այլև կենտրոնանում են տարբեր երկրների մշակութային «փափուկ ուժի» վրա: Մշակույթը գնալով դարձել է մի երկրի և ազգի համախմբվածության, ստեղծագործականության և մրցունակության կարևոր աղբյուր, այն նաև դարձել է կարևոր գործոն մի երկրի համար ՝ արդյունավետորեն բարձրացնելու իր համապարփակ ազգային ուժն ու միջազգային ազդեցությունը: Ազգային-մշակութային «փափուկ ուժի» առաջխաղացումը պետք է իրականացվի մշակութային լավ փոխանակումների միջոցով, ակտիվորեն տարածելով երկրի նշանավոր մշակույթը և աստիճանաբար գիտակցելով մշակութային ուժի ռազմավարական մտածողության խորը իմաստավորումը: Չինաստանի և Հայաստանի միջև մշակութային փոխանակումների պատմության մեջ չինական քաղաքակրթությունը և հայկական քաղաքակրթությունը անընդհատ շփվում և բախվում են հին Մետաքսի ճանապարհի հետ: Հենց այս փոխանակումն ու բախումն են, որ կարևոր հիմք են դրել միմյանց մշակութային ազդեցության և գրավչության համար: Ներկայիս միջազգային իրավիճակի և միջազգային օրինաչափության ներքո ակտիվորեն ամրապնդվում են մշակութային փոխանակումները՝«Մեկ ճանապարհ եւ մեկ գոտու» երկայնքով այլ երկրների հետ, ինչպիսին է Հայաստանը, ամրապնդվում է տարածումը տարբեր քաղաքակրթությունների միջեւ: Ընդհանուր զարգացումը և առաջընթացը կնպաստեն երկու մշակույթների յուրահատուկ հմայքի վրա:
Անի Հարությունյան